Badania na broń bez tajemnic

O rolę i specyfikę badań psychologicznych do pozwolenia na broń, kwestię uczestnictwa dzieci w polowaniach, a także społecznego odbioru legalnego posiadania broni palnej zapytaliśmy psychologa mgr Jerzego Łuka.

mgr Jerzy Łuka

– psycholog zajmującym się między innymi badaniami dla osób posiadających i starających się o broń. Na co dzień pracuje w Zespole Lekarzy Specjalistów Medica w Siedlcach

Czym charakteryzują się badania psychologiczne w celu posiadania broni palnej i czy faktycznie spełniają swoją rolę?

Zgodnie z intencją ustawodawcy badania takie mają zapobiegać dostępowi do broni osobom z zaburzeniami psychicznymi lub istotnymi zaburzeniami funkcjonowania psychologicznego oraz społecznego. W skrócie rolą testów psychologicznych jest weryfikacja, czy dana osoba nie jest nadmiernie nadpobudliwa, wybuchowa czy nerwowa. Jak funkcjonuje w społeczeństwie. Czy jest w stanie dostosować się i przestrzegać norm społecznych. Wyniki badań powinny dostarczyć optymalnych informacji jak taka osoba może reagować w sytuacjach trudnych, czyli stresowych np. w stanach zagrożenia. Styl zachowania jaki przeważa u danej osoby stanowi podstawowe kryterium w zakresie możliwości dopuszczenia do posiadania przez niego broni. Jeśli badanego charakteryzuje reakcja zadaniowa, to będzie on starał się szukać racjonalnego sposobu wyjścia z trudnej sytuacji, czy emocjonalnej. Inne osoby może cechować styl unikowy i tym samym będą dążyły, jak sama nazwa wskazuje, do unikania wszelkich problemów. Uwagę jednak powinny zwracać osoby które w sytuacjach trudnych kierują się głównie emocjami. Mogę założyć, iż około 5% osób wśród moich badanych nie spełnia wymagań do posiadania broni i nie uzyskuje pozytywnego orzeczenia.

Aktualne kryteria i zakres badań dla posiadaczy broni funkcjonuje niezmiennie od wielu lat. Czy nie powinno to zostać zaktualizowane?

Zakres i specyfika badań są dość uniwersalne i nie ulegają zdezaktualizowaniu. Na uwagę zasługiwać mogą dopuszczalne formy przeprowadzania badań w dobie pandemii. Okazuje się bowiem, iż są lekarze którzy potrafią przeprowadzić badania na broń on-line. Ja osobiście nie podjąłbym się tego typu praktyk, ponieważ mam duże wątpliwości co do ich rzetelności zważywszy, iż ciężko przez telefon chociażby potwierdzić tożsamość badanego. Z pewnością przydałaby się standaryzacja narzędzi badawczych przy wydawaniu orzeczeń psychologicznych, jak i skuteczna kontrola w przypadku specjalistów wykonujących swój zawód nie do końca etycznie. Chciałbym pozdrowić w tym miejscu psychologów oraz lekarzy nie idących na skróty i wykonujących swój zawód zgodnie z przyjętymi przez ustawodawcę standardami.

W ostatnim czasie pojawiają się postulaty, aby myśliwi przechodzili badania na broń co 3 lata. Czy według Ciebie jest to uzasadnione?

Według mnie wprowadzony kilka lat temu wymóg przeprowadzania badań raz na 5 lat jest wystarczający. Podobne zasady są stosowane dla posiadaczy broni wydanej do ochrony osobistej, których specyfika używania broni przecież się znacząco różni. Warunkiem bowiem uzyskania takich uprawnień jest stałe, realne i ponadprzeciętne zagrożenie życia, zdrowia lub mienia, a więc przynajmniej formalnie funkcjonują w sytuacji stresowej. Myśliwi z założenia żyją w zupełnie mniej stresujących warunkach, wobec czego nie widzę uzasadnienia dla poddawania ich jeszcze częstszym badaniom. Należy mieć jednak na uwadze, iż naturalnym procesem naszego mózgu jest proces starzenia, któremu towarzyszy chociażby stopniowe osłabienie funkcji poznawczych. Jest to proces na tyle powolny, że może być nie do zauważenia przez posiadacza broni czy osoby z jego najbliższego otoczenia. W związku z powyższym maksymalnie 5-letni wymóg dla posiadaczy broni jest w pewnym stopniu uzasadniony.

Czy wprowadzony zakaz uczestnictwa osób niepełnoletnich w polowaniach z punktu widzenia psychologa ma racjonalne uzasadnienie?

Osobiście nie znajduje racjonalnego uzasadnienia dla wprowadzania tego typu zakazu. Nie wydaje mi się, żeby zabranie własnego, nawet małoletniego dziecka na polowanie i przesiadywanie z nim kilka godzin na ambonie mogło spowodować u niego traumatyczne przeżycia. Dzieci myśliwych, nawet jeśli nie zobaczą martwej zwierzyny na polowaniu, to zobaczą ją w domu, na lekcji biologii, czy w internecie.

Dlaczego polskie społeczeństwo boi się broni?

Broń dla wielu osób jest czymś nieznanym i niedostępnym. Mnóstwo osób kojarzy broń palną wyłącznie z zabijaniem i przestępcami, nie uwzględniając możliwości jej legalnego posiadania przez zwykłych obywateli. Optując za prawnym ograniczaniem dostępu do broni, próbują oni stworzyć złudne przekonanie, iż zyska na tym ich bezpieczeństwo. Zapominają jednak o tym, iż przestępcy nie przestrzegają prawa i z reguły zdobywają broń nielegalnie. Przykre jest więc to, że w Polsce osoba trzeźwa z bronią budzi większy lęk, niż osoba pijana wsiadająca za kierownicę samochodu.